De volgende grote begrotingswijzigingen  (> € 2,5 mln.) hebben zich op het programma voorgedaan:

Voorjaarsnota:
- Loon-en prijscompensatie € 16,6 mln.
Op basis van de werkelijke ontwikkelingen wordt de loon- en prijscompensatie in het uitvoeringsjaar nagecalculeerd. Voor 2019 bedraagt de aanvullende reservering voor loon- en prijscompensatie (hogere lasten) € 16,6 mln.

- Algemene uitkering Gemeentefonds -/- € 6 mln.
Het gemeentefonds groeit mee met de Rijksuitgaven en omgekeerd, dit heet de trap-op-trap-af-systematiek. Deze groei heet het accres. Voor 2019 wordt, per saldo, een lager accres verwacht van € 6 mln. (lagere baten).

- Dividend € 5,4 mln.
Van diverse deelnemingen ontvangt de gemeente dividend. In de Voorjaarsnota 2019 is de verwachte dividendopbrengsten geactualiseerd op basis van de in het lopende jaar ontvangen bedragen en de meerjarenperspectieven van de betrokken deelnemingen. In 2019 verwachten we € 5,4 mln. meer aan dividend (hogere baten) vanuit Eneco (3,3 mln.), de BNG (€ 1,5 mln.) en HTM (€ 0,5 mln.).

- Reserve Allocatie incidentele middelen 2020 – 2023 € 6,7 mln.
De reserve allocatie incidentele middelen wordt ieder jaar voor een begrotingscyclus gevormd. Het doel van deze reserve is hoofdzakelijk om de incidentele middelen die beschikbaar zijn door bijvoorbeeld de resultaten op de jaarrekening of extra inkomsten, in te zetten voor nieuwe meerjarige doelen. Om de incidentele middelen over meerdere jaren uit te kunnen geven, worden ze toegevoegd aan een reserve en in de volgende jaren hier weer aan onttrokken. Om deze reden wordt, vanuit de incidentele posten in de voorjaarsnota 2019, een bedrag van € 6,7 mln. toegevoegd (dotatie) aan de reserve.

- Algemene reserve € 4,6 mln.
Na vaststelling van de Programmarekening 2018 bedroeg de algemene reserve ruim € 71 mln. In de voorjaarsnota is een herziene analyse van het weerstandsvermogen opgenomen. Uit het bijbehorende model volgt een benodigd weerstandsvermogen van € 67,6 mln. Rekening houdend met de post onvoorzien kan € 4,6 mln. vrijvallen (onttrekking) uit de algemene reserve.

Actualisatie budgettair beeld:
- Nieuwe CAO (looncompensatie) -/- € 3 mln.
Na het verschijnen van de voorjaarsnota is op 28 juni 2019 een nieuwe CAO voor de gemeenteambtenaren afgesloten. Na financiële doorrekening is € 3 mln. structureel als voordeel doorgevoerd (verlagen lasten).

- Reserve Allocatie incidentele middelen 2020 – 2023 € 9,8 mln.
Vanuit de incidentele posten de actualisatie van het budgettair beeld wordt een bedrag van € 9,8 mln. toegevoegd (dotatie) aan de reserve Allocatiemiddelen 2020-2023. Voor een inhoudelijke toelichting op deze systematiek wordt verwezen naar het programma Financiën in de programmabegroting 2020-2023.

- Algemene reserve € 7,8 mln.
Ten opzichte van de voorjaarsnota is, bij het opstellen van deze voorliggende programmabegroting, het risico-cumulatiemodel herijkt. Uit de herijking blijkt dat er nog € 7,8 mln. uit de algemene reserve kan vrijvallen. Door de ingezette maatregelen voor de problematiek op Jeugd en Wmo zijn bijbehorende risico’s naar beneden bijgesteld.

Knelpunten en intensiveringen:
- Programmareserve 8 Zorg, Welzijn, Jeugd en Volksgezondheid € 21,6 mln. (intensivering)
De stand van de programmareserve 8 Zorg, Welzijn, Jeugd en Volksgezondheid was per 1 januari 2019 negatief. Bij het opstellen van deze begroting is deze reserve aangevuld (dotatie) met € 21,6 mln.

- Reserve Allocatie incidentele middelen 2020 – 2023 € 77,7 mln. (intensivering)
In de begrotingsvoorbereiding zijn diverse maatregelen genomen en is ruimte ingezet om de begroting sluitend te krijgen. De incidentele posten hiervan zijn toegevoegd aan de nieuwe reserve Allocatiemiddelen 2020-2023. Voor 2019 is hieruit een bedrag benodigd van € 77,7 mln. en is derhalve aan deze reserve onttrokken. Inhoudelijk wordt deze reserve toegelicht in het programma Financiën van de programmabegroting 2020-2023.

Ruimte en maatregelen:
- Compensatie Jeugd en Wmo € 15,3 mln.
In de meicirculaire 2019 van het gemeentefonds heeft het Rijk een incidentele bijdrage toegezegd voor het tekort op de Jeugdzorg voor de jaren 2019-2021 van totaal incidenteel bijna € 38 mln. voor de gemeente Den Haag. Voor 2019 bedraagt deze compensatie € 15,3 mln. (hogere baten).

- Reserve Allocatie incidentele middelen 2020 – 2023 € 76,4 mln.
In de begrotingsvoorbereiding zijn diverse maatregelen genomen en is ruimte ingezet om de begroting sluitend te krijgen. Vanuit deze incidentele posten in 2019 wordt een bedrag van € 76,4 mln. toegevoegd (dotatie) aan de reserve Allocatiemiddelen 2020-2023. Om deze middelen over meerdere jaren uit te kunnen geven, worden ze in de desbetreffende jaren hier weer aan onttrokken.

- Reserve Activafinanciering € 44,7 mln.
Om te komen tot een sluitende meerjarenbegroting zijn incidentele middelen uit de reserve Activafinanciering ingezet. Om de vrijval (onttrekking) uit de reserve Activafinanciering mogelijk te maken is er voor de onderliggende verplichtingen een structureel bedrag voor kapitaallasten (rente en afschrijving) geraamd in de toekomstige jaren na 2019. De incidentele vrijval van bijna € 45 mln. is ‘uitgeruild’ tegen een jaarlijks bedrag oplopend tot ca. € 5,1 mln. structureel.

Gemeentebrede neutrale mutaties:
-Dotatie Reserve Activafinanciering € 16,8 mln.
In 2019 zijn diverse maatschappelijk en economisch nut investeringen toegevoegd aan het meerjarig investeringsplan (MIP), waarvan de dekking komt uit de exploitatie en/of reserves. Om de jaarlijkse kapitaallasten te kunnen dekken zijn deze middelen toegevoegd aan de gemeentebrede reserve Activafinanciering. De toevoeging (dotatie) heeft plaatsgevonden vanuit met name de programma’s Buitenruimte en Mobiliteit.

-Onttrekking reserve Activafinanciering € 10,2 mln.
In het coalitieakkoord 2018 - 2022 is afgesproken dat de voordelen van het project Rotterdamsebaan voor een deel worden verrekend met de gebiedsontwikkelingen Binckhorst & CID. In 2019 is het budget van de Rotterdamsebaan naar beneden bijgesteld (en onttrokken aan de reserve Activafinanciering) waardoor € 10,2 mln. beschikbaar is gesteld voor de gebiedsontwikkeling Binckhorst & CID. Dit bedrag is toegevoegd aan de reserve Grote Projecten.

-Kapitaallasten investeringen -/- € 7,1 mln.
Op programma Financiën staan centraal de kapitaallasten begroot van het meerjarig investeringsplan. Op basis van de gerealiseerde investeringen over 2018 vindt conform de bestaande systematiek overheveling vanuit programma Financiën plaats naar de betreffende beleidsprogramma’s. In 2019 is € 7,1 mln. overgeheveld (lasten verlagen).

-Taakmutaties Algemene uitkering Gemeentefonds € 21,5 mln.
Het gemeentefonds wordt (bovenop het algemene accres) verhoogd met geld voor nieuwe taken en verlaagd voor vervallen taken of minder intensief uit te voeren taken. Ook krijgt de gemeente soms extra geld in het gemeentefonds in plaats van specifieke compensaties, waarbij de taken hetzelfde blijven. Deze ontwikkelingen noemen we 'taakmutaties'. In 2019 is € 21,5 mln. hiervoor beschikbaar (verhogen baten) op het programma Financiën. De corresponderende lasten zijn opgenomen op de betreffende beleidsprogramma’s. De grootste taakmutaties zijn voor de WMO, Jeugd, Beschermd Wonen en Participatie.

-Reserve Taakmutaties € 10,3 mln.
In de september- en decembercirculaire 2018 is door het rijk € 10,3 mln. toegekend aan taakmutaties. Deze taakmutaties zijn bij de jaarrekening 2018 toegevoegd aan de reserve Taakmutaties en worden nu in 2019 overgeheveld (onttrekking) naar de betreffende beleidsprogramma’s. De grootste taakmutaties zijn voor Aardgasvrije wijken, Baankansen en Transformatie Jeugdzorg.

-Loon- en prijscompensatie -/- € 7,9 mln.
De gemeente heeft vanaf 2019 een loon-, prijs- en subsidie- grondslag van ongeveer € 1,3 miljard. Jaarlijks wordt over dit bedrag in de begroting de loon-en prijscompensatie uitgekeerd. Op basis van de werkelijke ontwikkelingen wordt de loon- en prijscompensatie in het uitvoeringsjaar nagecalculeerd. De prijzen worden gecorrigeerd op de meest recente inflatiecijfers van het MEV. In 2019 heeft nacalculatie en de effecten van de nieuwe CAO plaatsgevonden vanuit programma Financiën naar de betreffende beleidsprogramma’s. Per saldo heeft een mutatie (verlagen lasten) plaatsgevonden van € 7,9 mln.

-Programmareserves € 8,8 mln.
Op de diverse programma’s vinden bestedingen plaats waarvan de dekking uit de programmareserve komt. Voor 2019 wordt € 8,8 mln. onttrokken. De grootste onttrekkingen komen uit de programmareserve Mobiliteit € 2,45 mln. (voor met name voorbereiding planvorming Eneco-gelden; € 1,95 mln.) en de programmareserve Stadsontwikkeling € 5,0 mln. (voor met name havenconvenant in Scheveningen; € 3,9 mln. en Zuidlarenstraat; € 0,7 mln.).

-Centrale bedrijfsvoeringsreserve € 5,8 mln.
Ultimo 2018 had de centrale bedrijfsvoeringsreserve (CBR) een hoogte van nihil. Na verrekening van het resultaat 2018 is dit saldo afgenomen naar € 11,594 mln. negatief. Voor aanvullen van de negatieve stand is een herstelplan opgesteld waarbij de reserve in twee begrotingsjaren wordt aangevuld. In 2019 wordt € 5,8 mln. toegevoegd (dotatie) aan de reserve.

-Reserve Grote Projecten € 23,3 mln.
Aan de reserve is € 37,1 mln. toegevoegd (dotatie). De grootste toevoegingen zijn voor de Gebiedsontwikkelingen sociale woningbouw, Binckhorst & CID, voor Energietransitie en Regiodeal Zuidwest. Uit de reserve is € 13,8 mln. onttrokken voor de gebiedsontwikkelingen, Energietransitie en Haags Investeringsfonds. Op de betreffende programma’s worden de lasten verantwoord.

-Reserve Herfaseringen € 5,2 mln.
Bij het plannen en realiseren van projecten is de gemeente afhankelijk van diverse factoren. Hierdoor is de uitvoering van een aantal projecten vertraagd maar zijn er ook een aantal projecten versneld. In 2019 is € 19,6 mln. toegevoegd (dotatie) en € 14,5 mln. onttrokken. De grootste toevoegingen hebben betrekking op groei met groei, kapitaallasten, taakmutaties en preventiemaatregelen Jeugd en WMO. De grootste onttrekkingen hebben betrekking op de Amerikaanse ambassade en realiseren duurzame & betaalbare warmte.

-Technische correctie jaarschijven Businesscases -/- € 3,9 mln.
Conform het coalitieakkoord 2018 – 2022 dient er een efficiencybezuiniging op de gemeentelijke organisatie te worden gerealiseerd. Voor de invulling van deze bezuinigingen zijn Businesscases opgesteld. De baten en lasten van deze Businesscases zijn meerjarig sluitend maar in de verschillende jaarschijven niet. Met deze technische mutatie (verlagen lasten) worden de jaarschijven met elkaar gematcht.

Voor een inhoudelijke toelichting wordt verwezen naar Bijlage 1 Toelichting bijstellingen huidige uitvoeringsjaar 2019 behorend bij het raadsvoorstel van de Programmabegroting 2020-2023 (RIS303443).