De volgende grote begrotingswijzigingen  (> € 2,5 mln.) hebben zich op het programma voorgedaan:

- Reserves Stadsontwikkeling € 9 mln. (vrijval)
Bij het opstellen van de programmabegroting zijn diverse incidentele middelen vrijgemaakt (onttrekking)
uit de reserves op het programma Stadsontwikkeling. Het gaat om € 5,2 mln. uit de reserve Actief en
faciliterend Grondbeleid en om € 3,8 mln. uit de reserve Grondbedrijf.

- Coalitiemiddelen Gebiedsontwikkeling en sociale woningbouw -/- € 11,9 mln. (gemeentebreed neutraal) Bij het coalitieakkoord 2018 – 2022 zijn middelen gereserveerd voor “gebiedsontwikkeling en sociale woningbouw”. In afwachting van de volledige planuitwerking worden deze middelen geparkeerd in de Reserve Grote Projecten op het programma Financiën. In 2019 zijn de verwachte uitgaven geraamd
€ 3,1 mln. Hierdoor dalen de lasten op dit programma in 2019 met per saldo € 11,9 mln.

- Herfasering verkoop Amerikaanse Ambassade -/- € 11,5 mln. (per saldo)
De beoogde verkoop van het pand van de voormalige Amerikaanse Ambassade is uitgesteld van 2019 naar
2021 (cf. collegebesluit d.d. 19 juni 2019). In de begroting van 2019 waren lasten voor € 13,2 mln. (bedoeld
voor o.a. asbestsanering en de afboeking van de boekwaarde), baten voor € 18,2 mln. (betreffende o.a. de
verkoopopbrengst en eventuele vrijval uit de reeds getroffen voorziening) en een onttrekking van € 6,6 mln. aan de reserve Stedelijke Ontwikkeling voor dit project opgenomen. Deze worden overgeheveld naar 2021 en worden derhalve verlaagd in 2019. Deze overheveling, van per saldo € 11,5 mln., vindt plaats via de
reserve Herfaseringen op het programma Financiën.

- Actualisatie Bouwgrondexploitaties € 8,9 mln. (saldo neutraal)
Binnen de portefeuille van grondexploitatieprojecten heeft een herijking plaatsgevonden. Er worden meer
activiteiten verwacht in 2020. Het volume aan lasten en baten neemt toe met ca. € 8,9 mln. Hiernaast
verwachten we dat in 2019 voor ca. € 2,1 mln. meer aan de Reserve Grondbedrijf wordt gedoteerd en ca.
€ 2,1 mln. meer wordt onttrokken in 2019 aan de Voorzieningen Negatieve Plannen en Risico’s
Harnaschpolder. De effecten zijn saldo-neutraal. In de MPG2019 worden de actualisaties van de
grondexploitaties nader toegelicht.

- Actualisatie leges € 6,2 mln (saldo neutraal)
De raming van opbrengsten bouwleges is geactualiseerd. Voor 2019 is voor € 6,2 mln. aan extra baten
begroot en deze worden als last gedoteerd aan de voorziening bouwleges. Dit heeft geen saldo-effect. De
reden van dit hogere volume komt vanwege herfasering van de wabo-vergunningen. Zie de
Programmabegroting 2020 – 2023 voor het meerjarig verloop van de voorziening bouwleges.
- Project Schakel Station HS € 5,6 mln. (saldo neutraal)
Voor de realisatie van het project Schakel Station HS wordt € 5,6 mln. aan extra (hogere) lasten geraamd in de begroting van 2019. Deze lasten worden grotendeels gedekt uit bijdragen van ProRail en de NS. Hiervoor zijn € 5,4 mln. aan hogere baten opgenomen. Het verschil wordt onttrokken uit de reserve Stedelijke Ontwikkeling (hogere onttrekking van € 0,2 mln.).
- Inzet programmareserve Stadsontwikkeling en Wonen € 5 mln. (gemeentebreed neutraal)
Na de programmarekening 2018 bedroeg de programmareserve Stadsontwikkeling en Wonen € 5 mln. Deze middelen worden aangewend voor UFA (dotatie aan de Reserve Stedelijke Ontwikkeling van € 3,9 mln.), Zuidlarenstraat, Ontmoetingskerk en de Bezuiniging omgevingswet (samen lasten verhogen voor € 1,1 mln.). Deze mutaties zijn in de begroting verwerkt, waarbij de onttrekking aan de reserve op het
programma Financiën plaatsvindt.

- Harting-Bank € 3,5 mln. (gemeentebreed neutraal)
De € 3,5 mln. aan eerder gereserveerde middelen bestemd voor de Harting-Bank worden aangewend voor
het negatieve aanloopresultaat volgend op de investering in De Titaan (conform RIS 300772). De middelen
worden daarom in de begroting overgeheveld van het programma Economie naar het programma
Stadsontwikkeling en Wonen. Deze middelen worden toegevoegd (dotatie) aan de reserve Strategisch
Vastgoed.

- Omgevingsplan Binckhorst € 3 mln. (saldo neutraal)
In november 2018 is het omgevingsplan Binckhorst door de raad vastgesteld (RIS299317). Hierbij is de
reserve Omgevingsplan Binckhorst ingesteld om ontvangen (externe) bijdragen ten behoeve van
voorzieningen in de openbare ruimte te kunnen vasthouden. Voor 2019 zijn € 3 mln. aan bijdragen geraamd (baten verhogen) en toegevoegd (dotatie) aan de reserve.

- Afronding project OV-Terminal € 1,5 mln. (saldo neutraal)
Voor 2018 was in de begroting en de reserve Stedelijke Ontwikkeling een (risico)reservering opgenomen
voor de afronding van het project OV-Terminal bij Den Haag CS). Finale financiële afhechting van het
project is echter doorgeschoven naar 2019. Om deze reden zijn de lasten (verhoging) en bijhorende
onttrekking aan de reserve, ter hoogte van € 1,5 mln., (opnieuw) in de begroting voor 2019 opgenomen.

Voor een inhoudelijke toelichting wordt verwezen naar Bijlage 1 Toelichting bijstellingen huidige uitvoeringsjaar 2019 behorend bij het raadsvoorstel van de Programmabegroting 2020-2023 (RIS303443).